Rimski mozaici su jedan od nabolje predstavljenih arheoloških lokaliteta u Crnoj Gori o čemu svjedoči Wild Beauty nacionalna nagrada za 2016. godinu. Ostaci antičke vile sa mozaicima i jedinstvenom predstavom Hipniosa - boga sna, bili bi kompletniji da su očima javnosti dostupna dva mozaika, koji su nakon konzervacije još zatvoreni drvenim paravanom sa desne strane glavnog ulaza u vilu. Nezvanično saznajemo da se kolege iz Poljske i Crne Gore nisu složili oko metodologije rada, te da zbog toga i mozaici „čame” zatvoreni za brojne posjetioce kojih je ove sezone bilo preko 50 hiljada.
– Mjera kulturološkog i turističkog vrednovanja lokaliteta Rimskih mozaika umnogome zavisi od finansisjkih, ekonomskih i političkih prilika, a način vrednovanja ogleda se kroz odgovoran odnos prema spomenicima, prvenstveno u smislu zaštite, očuvanja, prezentacije. Risan je neiskorišteni potencijal u ovom smislu i možda je upravo to i prednost u smislu očuvanosti i devastiranosti. Činjenica je da se potencijali razvoja moraju temeljiti na zaštiti i prezentaciji materijalnih dokaza prošlosti, ističe Emilija Radulović, koordinator za kulturne projekte i lokalitete TO Kotor i dodaje da je najvažniji projekat TO na ovom lokalitetu restauracija dva novootkrivena mozaika u Vili 2004. godine, tokom arheoloških radova Centra za arheološka istraživanja pri Varšavskom Univerzitetu (Poljska) i Regionalnog zavoda za zaštitu spomenika kulture Kotor. Oni su istraženi, dokumentovani i deponovani u prostoru Doma kulture u Risnu, da bi tek početkom 2017. godine TO Kotor, nakon dobijanja konzervatorskih uslova od Uprave za zaštitu kulturnih dobara, angažovala Centar za konzervaciju i arheologiju Crne Gore za izradu konzervatorskog projekta zaštite i prezentacije arheološkog lokaliteta „Ostaci antičke Vile sa mozaicima u Risnu“. Značajna finansisjka sredstva obezbijedili su TO Kotor i Istraživački Centar antičke jugoistične Evrope Univerziteta u Varšavi.
– Sa radovima na konzervaciji i restauraciji mozaika počeli su 30. oktobra 2017. godine, a trajali su do sredine 2018. godine nakon čega se TO Kotor obratila Upravi za zaštitu kulturnih dobara za prijem konzervatorskih radova kako bi se mozaici mogli javno prezentirati posjetiocima. Usled određenih problema administrativne prirode, još nismo dobili potrebne dozvole i saglasnosti za prezentovanje novih mozaika, a nadamo se da će to biti u bliskoj budućnosti, kazala je Radulovićeva. Posjetioci su, dodaje ona, zadovoljni ponudom lokaliteta, dobijenim informacijama od vodiča uz pozitivne utiske, naročito zbog organizovanja raznovrsnih kulturnih dešavanja tokom ljetnjih mjeseci. Njihova zainteresovanost i zadovoljstvo su na većem nivou zbog inovirane ponude u smislu organizovanja radionica za izradu autentičnih suvenira koje turisti sami prave u saradnji sa zaposlenima na lokalitetu. Od ove godine ponuda je obogađena i autentičnim suvenirima koje osmišljavaju u saradnji sa Specijalnom bolnicom za psihijatriju u Dobroti.
M.D.Popović